De geschiedenis van de kunst van Iran

EERSTE DEEL

DE KUNST VAN PRE-ISLAMITISCH IRAN

ELAM EN DE STEDELIJKE BESCHAVING VAN IRAN

In het vierde millennium, waarschijnlijk eerder tussen Sumeriërs en vervolgens kwamen in het Susa-gebied een aantal sedentaire plattelandsgemeenschappen samen, wat aanleiding gaf tot een nieuw type economisch-culturele aggregatie, die we definiëren als "stad". Onder de Sumeriërs valt deze periode samen met de bouw van Uruk, een stad die wordt gekenmerkt door een hoge economische gisting die enkele kenmerken van het dorpsleven uitwiste. De groeiende vraag naar keramiek leidde bijvoorbeeld tot de afschaffing, of in ieder geval de vereenvoudiging, van versieringen en de bevestiging van meer ruwe en elementaire stijlen en vormen. Dit aardewerk, bekend als "Uruk-aardewerk", verspreidde zich over zuidelijk, centraal en noordelijk Mesopotamië, tot aan Syrië, en had naar alle waarschijnlijkheid ook invloed op het aardewerk van Susa. In dezelfde periode werd Susa ook een stad, ja zelfs het centrum van een land. Sommige onafhankelijke bevolkingsgroepen van de regio, Elamieten genaamd, die vanaf deze periode hun naam gaven aan het gebied van Susa en een groot deel van Iran, namen deel aan de golf van Sumerische verstedelijking en vormden uiteindelijk een element van "concurrentie" voor de Sumeriërs zelf. Het is denkbaar dat de inwoners van Susa, gekenmerkt door zeer sterke gewoonten en gewoonten, de bestaande natuurlijke, culturele en economische omstandigheden konden gebruiken om een ​​inspanning te leveren die vergelijkbaar is met die welke de Sumeriërs al hebben geleverd in de vlaktes van de rivieren Karkheh en Karun. Hieruit volgt dat de bevestiging van de Susa-regio en zijn hoofdstad te danken is aan dezelfde soort vitaliteit en dezelfde versnelling in de richting van economische vooruitgang en de accumulatie van rijkdom die juist voortkomt uit de activiteit en toewijding van de mens; en opnieuw aan dezelfde religieuze en culturele organisatie waarvan het resultaat de eenheid en eensgezindheid van het denken van de mensen is. In Susa werd een grote tempel gebouwd voor de aanbidding van de verenigde volkeren van Elam, wiens bewaarders ook de functie van rechters en gidsen uitoefenden. In deze periode kwamen belangrijke persoonlijkheden naar voren wiens werk helaas grotendeels onbekend is vanwege het verdwijnen van schriftelijke documentatie tijdens de omwentelingen van de geschiedenis.

In tegenstelling tot wat er in Uruk gebeurde, presenteerde de keramiek in Susa ook in deze periode, net als in voorgaande tijdperken, buitengewoon belangrijke decoraties. Ze waren meestal getekend op zegels in de vorm van bolle knopen en kregen gaandeweg meer perfectie. Op dezelfde zegels zijn er ook kruisvormige ontwerpen die erg lijken op de versieringen van de vazen ​​en borden, en onderwerpen met niet-gepubliceerde kenmerken (afb. 4).

In de voorstellingen zien we weer afbeeldingen van een dierengod met horens, een symbool van macht en kracht, die leeuwen en slangen verslaat en tot slaaf maakt. Soms komt de zaagvis ook voor op de tekeningen, een duidelijk bewijs van de nabijheid van de zee en van visserijactiviteiten. Het is mogelijk om te veronderstellen dat de tekeningen een vorm van religieuze activiteit vertegenwoordigen die verband houdt met de officiële overheidsactiviteiten van dat gebied. Dit mythologische wezen, als resultaat van de ontwikkeling van de overtuigingen van de mensen, nam uiteindelijk een echt goddelijk karakter aan en werd een machtige en bovenmenselijke rechter wiens actie en wiens bevelen worden uitgevoerd door een dominee, inferieur aan hem, maar deelnemend aan zijn regering, die het religieuze ritueel leidt.

De inwoners van Susa, vanaf dat moment Elamieten genoemd, geven deze figuren door aan de Sumeriërs en dit bepaalt de geboorte van een nieuwe stedelijke beschaving die het resultaat is van de gelijktijdige inspanning van de Sumeriërs en Elamieten, begiftigd met twee verschillende culturen en die niettemin op een uitzonderlijke manier heeft bijgedragen aan de creatie van een nieuwe menselijke cultuur en beschaving.

Met de uitvinding van het schrift ging deze nieuwe stedelijke beschaving de 'geschiedenis' in en werd zo een historische beschaving. Hoewel men het er unaniem over eens is dat het schrift in de tweede helft van het vierde millennium door de Sumeriërs is uitgevonden, moet echter worden gezegd dat het in dezelfde periode ook door de Elamieten werd geïntroduceerd, wier schrift echter totaal verschilde van dat van de Sumeriërs - hoewel het zeer zelden werd gebruikt. Verder werd het schrift vooral gebruikt voor het annoteren en vastleggen van levensmiddelen en uitwisselingen van goederen, die, net als bij de Sumeriërs, op tabletten of ogives werden geïnventariseerd. Deze ogives, gemaakt van terracotta of keramiek, waren behoorlijk groot, leeg en bevatten objecten met verschillende geometrische vormen - bol, kegel en piramide - die werden gebruikt om berekeningen te maken. De Elamieten gebruikten, net als de Sumeriërs, gedurende de oudheid cilinderzegels om goederen te registreren en te nummeren en dit systeem werd voornamelijk gebruikt met kleitabletten. De zegels waren cilindertjes waarin geschriften en soms zelfs tekeningen waren gegraveerd, die werden gedrukt op de nog vochtige en zachte kleitabletten. Eenmaal gegraveerd met deze insnijdingen, kregen de tabletten de waarde van officiële documenten, net als onze papieren, die dankzij een stempel juridische waarde krijgen; de tabletten die aan de verpakking van de goederen waren vastgemaakt, garandeerden zo hun congruentie. Dit werk werd uitgevoerd door staatssecretarissen, die zowel kegels als cilinders gebruikten.

Op de cilinders zijn zowel ornamentele als religieuze ontwerpen en geschriften gegraveerd, die de religiositeit van die tijd laten zien. Deze nieuwe artistieke avant-garde heeft ook zeer belangrijke sporen nagelaten op de andere kunsten. Deze kunstenaars werkten op basis van het gebruik, de gewoonten en de overtuigingen van hun land en dit was precies de reden voor de rijkdom van hun kunst.Bovendien bereikte deze kunst de meerderheid van een bevolking die de voordelen van het schrijven nog niet kon waarderen. Het complex van deze representatieve en beeldende kunsten bereikte zonder omwegen of misstappen zijn hoogtepunt van harmonie en evenwicht. Het is dus ongetwijfeld de eerste stap in de geschiedenis van oude volkeren, aangezien het geheel van met elkaar verbonden kunsten en beeldhouwkunst aanleiding gaf tot een echte beschaving, in de volledige zin van het woord. Er moet echter aan worden herinnerd dat er in Susa en Uruk geen cilinderzegels uit deze periode zijn gevonden. Er zijn echter veel tabletten gevonden met afbeeldingen van voedingsmiddelen en handelscomplexen, die door middel van die stempels waren vastgelegd, samen met andere tabletten en bollen met dezelfde cilinders erop. Het lijkt er dus op dat de tabletten en ogives die werden gebruikt voor het verpakken van goederen naar de hoofdstad werden gestuurd voor zeven, registratie, bevestiging en diverse andere bureaucratische formaliteiten. De meeste tabletten en ogives werden gevonden in Chaghamish, onlangs ontdekt door Pierre Delougaz en Helene Kantor, wier opgravingen echter onvolledig zijn en moeten worden voortgezet.

De kunst die door deze zegels wordt uitgedrukt, is heel anders dan die van het platteland van de vorige periodes, en ook van die van de migrerende en nomadische volkeren van de volgende periodes. De stijl van deze periode wordt gekenmerkt door een bepaald soort realisme dat, onder het patina van de tijd, de psychologische en culturele kenmerken van het leven in de steden duidelijk naar voren brengt. In deze stijl zien we een puurheid en openhartigheid die de tekening bijzonder waardig maken, terwijl ze tegelijkertijd de geboorte van de kunst van bas-reliëf en beeldhouwkunst voorbereiden. In ieder geval moet eraan worden herinnerd dat het "realisme" dat de stijl van dit tijdperk kenmerkt, niet zonder tegenstrijdige elementen en overdrijvingen is, zoals de persistentie van ornamentele ontwerpen met extreem rijke elementen. We kunnen zeggen dat deze stijl aan de oorsprong ligt van alle andere artistieke vormen van het Oude Nabije Oosten van alle volgende perioden, en ook enkele verder weg gelegen streken heeft beïnvloed.

De aanwezigheid van dit visueel-artistieke complex toont niet alleen de originaliteit en onafhankelijkheid van de Elamitische kunst, maar onthult ook de culturele en religieuze pracht van dit volk en helpt de overeenkomsten tussen de Susische en Babylonische beschavingen te onderstrepen; overeenkomsten die waarschijnlijk hun wortels hebben in zeer ver verwijderde tijden, in de oorsprong van de twee volkeren zelf, en die een zeer oude relatie zouden kunnen suggereren. In ieder geval blijven onder de onderwerpen van de decoraties die van een zoölogisch type de overhand hebben, afbeeldingen zoals altijd van gezegende en tegelijkertijd angstaanjagende en bedreigende natuurkrachten. De Susiani brachten, in tegenstelling tot de vroege Sumeriërs, hyperbolische attributen in verband met deze krachten, die ze creëerden door wezens met enorme lichamen af ​​te beelden of te modelleren, vooral mythologische wezens zoals demonen, of wezens met een dierlijk lichaam en een mensenhoofd (of vice versa), of veelvormige wezens zoals leeuwen met vleugels en valkenklauwen, of paardenoren en vissenschubben in plaats van manen. Naast deze wezens werden vaak zegevierende of tammere mythologische persoonlijkheden vertegenwoordigd. Decoraties die taferelen uitbeelden van de dagelijkse activiteiten van mensen, meestal diegene die hun bron van inkomsten vormden, werden ook populair (afb. 5).

Men kan zeggen dat in het oude Elam de jacht zijn belang in het leven van de bevolking had behouden, terwijl de fokkerij ook een deel van de relevantie had, aangezien we voorstellingen hebben van offergaven van schapen aan de beschermgod van de stad of zijn vertegenwoordiger. Hoewel er geen voorstellingen zijn die wijzen op de continuïteit van de landbouwactiviteit in Susa, weten we - door de ontdekking van talrijke pakhuizen - dat de stad in die tijd een van de belangrijkste graancentra was.

Een ander element dat de aandacht verdient in de stedelijke periode van Susa, is de opkomst van gespecialiseerde ambachten en industrieën, zoals weven, broodbakken en pottenbakken en opslag, die de producties van Elam vormden voor de export en waarvoor Elam door de eeuwen heen beroemd bleef. Metallurgie moet ook worden genoemd, aangezien er veel koperen, zilveren en gouden artefacten uit deze tijd zijn overgebleven. Zoals gezegd, dateert het oudste gelaste lichaam van goud dat ooit is gevonden uit de Susa van het vierde millennium: een hond met een ring aan zijn rug, om hem of elders om zijn nek te hangen. Deze artefacten laten zien dat de kunst van Elam in die periode grote vooruitgang heeft geboekt. Er zijn ook enkele stenen sculpturen gevonden die de interesse tonen die de inwoners van Susa en Elam hadden voor de beeldende kunst. De vondsten geven ons het beeld terug van een volk dat bewust, vrij, zeker van hun middelen is en dat ernaar streefde een ware kunst en beschaving te creëren.

Het is in het algemeen mogelijk om de kenmerken van deze beschaving te vergelijken met die van de steden van het oude Griekenland, hoewel, aangezien Elam veel ouder is, er geen gelijktijdigheid tussen de twee is.

De solide bureaucratische, productieve en artistieke instellingen die tot nu toe zijn onderzocht, tonen een aanleg voor een bepaald soort vrijheid en de uitoefening van vrij denken - of, om een ​​westerse term te gebruiken, van oude 'democratie'. Een ander onderscheidend kenmerk van deze beschaving is de nauwe band met religie en aanbidding, en de centrale plaats die zij innemen. De architectonische overblijfselen geven daarentegen aan dat de Susiani - en de Elamieten in het algemeen - rondom het monumentale complex van de tempel woonden, en aan de voet van de basis, die nog steeds op de heuvel in het centrum van de stad staat, zoals blijkt uit de vondsten. Het gebouw, dat wil zeggen de tempel van de stad, lijkt te zijn gebouwd op een groot verhoogd oppervlak dat het hart van de stad domineerde (een model dat waarschijnlijk later als voorbeeld zal dienen voor de eerste ziggurats), en diende ook als het centrum van het openbaar bestuur; het is ook mogelijk om te veronderstellen dat de regent-gouverneur van de stad in het complex woonde, en aangezien het zijn taak was zowel heerschappij over de stad uit te oefenen als het religieuze ritueel te leiden, wordt hij koning-priester genoemd. Naast de tempel is een afbeelding van deze figuur gevonden, een afbeelding die de rang en status beschrijft van een triomfantelijke militaire leider. Het is de enige in zijn soort die tot nu toe is gevonden, en het lijkt een figuur te zijn die sterk lijkt op die van de dierengoden die in Susa aan het begin van de stedelijke periode werden geproduceerd.

De Elamitische beschaving van Susa strekte zich uit tot aan de vlakten van Karkheh en Karun, en verder. Recentelijk uitgevoerde opgravingen door Iraanse archeologen in de centrale regio's van het land - in Robat-e Karim en Cheshme Ali, in de buurt van Ray - hebben sporen van sterk ontwikkelde stedelijke beschavingen aan het licht gebracht. Opgravingen, die nog steeds aan de gang zijn, tonen aan dat deze steden, actief tussen het vierde en derde millennia, begiftigd waren met geavanceerde instellingen en structuren. De gevonden distilleerderijen en de overblijfselen van wijngaarden geven aan dat tuinbouw en de transformatie van overtollig fruit in strategische en bruikbare producten om te bewaren deel uitmaakten van de wijdverbreide activiteiten en bezigheden in hen. Druivendistillaat kan jarenlang worden bewaard in wijnzakken of vaten, en naar alle waarschijnlijkheid verhandelden de inwoners van deze stad en soortgelijke steden goederen met die van Karkheh, Karun en Susa.

De invloed van de Elamitische beschaving op de steden van centraal Iran en op het oostelijke deel van het plateau staat vast en staat buiten kijf; de verwantschap tussen de bewoners van de centrale vlakten en die van Karkheh en Karun was echter hechter dan die tussen Susa en die regio's. Tegelijkertijd, tot de oprichting van het Perzische rijk, vermeldt de geschiedenis geen enkele vorm van militaire confrontatie of gewelddadige omgang tussen Elam en de steden van de vlakten. De Susiani waren, net als hun Soemerische neven, altijd een goed voorbeeld en een uitstekend voorbeeld voor de naburige volkeren, en hun gedrag was heel anders dan dat van de bewoners van het Zagros-gebergte. De volkeren die de kleine stedelijke agglomeraties van de Zagros bewoonden, gaven de voorkeur aan oorlogs- of aanvalsacties boven het geduldige leven van handel, handel en cultuur. Ze daalden regelmatig af van de bergen om de steden aan te vallen, eerst Sumerisch en later Assyrisch. Desondanks waren ze uitstekende verdedigers van de westelijke grens van Iran. De Susiani's, die de grondleggers waren van een nieuwe beschaving, hielden ervan hun activiteiten maximaal te ontwikkelen. Om deze reden, toen ze eenmaal verbonden waren met de belangrijkste commerciële centra, breidden ze hun wegen uit naar de meest afgelegen punten. Susa werd feitelijk de hoofdstad van een land, Elam, dat zich uitstrekte over een groot deel van Iran en dat onder zijn invloed tal van kleine stedelijke centra handhaafde die verspreid waren over centraal Iran. In de citadel van Siyalk zijn bijvoorbeeld Elamitische gebouwen gevonden, waarschijnlijk gebouwd om deel te nemen aan de rijkdom van die regio, of gebruikt als opslagplaatsen langs de communicatie- en transportroutes voor graan en voedsel, die naar Susa werden gebracht, of omgekeerd, van Susa naar de centrale steden. Als we deze hypothese accepteren, kunnen we Liyan (het huidige Bushehr, aan de oostkust van de Golf) beschouwen als een van de commerciële bases die dienden als opslagplaats voor voedsel dat over zee in Elam aankwam.

De stedelijke beschaving van Susa, volledig verschillend van de homologe van de Sumeriërs, bloeide in de context van het Aziatische continent in contact met de Egyptenaren vóór de koninklijke dynastieën. Er kan worden verondersteld dat de Elamieten van Susa handelsbetrekkingen met Egypte over zee tot stand hebben gebracht, en dit zou een geldig bewijs zijn om de kracht en invloed van de beschaving van Susa in de antieke wereld aan te tonen.
 

ZIE OOK

 

aandeel
Uncategorized